Quê hương qua Ca dao: Ba cô đội gạo lên chùa - Đinh Thức

Như lịch sử đã ghi chép, Kinh Bắc là cái nôi lịch sử, văn hóa và cũng là cái nôi của Phật Giáo với hàng trăm đình, chùa, đền, miếu, khắp nơi mà những danh lam cổ tự ngàn năm vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay như: Chùa Dâu, Chùa Phật Tích, Chùa Bút Tháp v.v...

Ảnh: Chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) hay còn gọi là chùa Nhạn Tháp, nằm bên sông Đuống, thuộc thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, Thuận Thành, Bắc Ninh. (Nguồn CTTDTBN)

Sinh hoạt tôn giáo nhộn nhịp quanh năm với những lễ hội lớn nhỏ. Một số những sinh hoạt đã đi vào thơ ca và văn chương bình dân, truyền khẩu với tính cách dân gian nhiều hơn tôn giáo, như những câu Ca dao dưới đây:
 

Ba cô đội gạo lên chùa
Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sư
Sư về sư ốm tương tư
Ốm lăn ốm lóc cho sư trọc đầu
Ai làm cho dạ sư sầu
Cho ruột sư héo, cho bầu đứt dây
Ai làm cho đấy lìa đây
Cho chim lìa tổ, cho cây lìa cành...

Những câu Ca dao lục bát trên đây không biết đã có từ bao giờ, do ai sáng tác và ở đâu. Có lẽ là xa xưa lắm, vì già như ông bà tôi cũng đã được nghe từ lúc còn tấm bé... Tôi thấy thú vị về những nét sinh hoạt, đời sống dân gian nhưng không thiếu phần duyên dáng, trữ tình đáng yêu được mô tả qua những câu thơ trên...

Những ngày còn thơ ấu, tôi hay được nghe bà (nội và ngoại) cũng như thân mẫu hát ru cháu, ru con bên chiếc võng đong đưa nhè nhẹ vào những buổi trưa êm ả hay những buổi tối thanh vắng mẹ con quây quần bên nhau kể chuyện cổ tích... Những câu Ca dao này mẹ tôi hát khá hay vào lúc tuổi còn thanh xuân. Ngày xưa, lúc còn ở ngoài Dũng Vi, bà cũng rất thích hát và hay tham dự những lễ hội trong làng...

Cứ thế, năm tháng trôi qua, những câu Ca dao và những câu chuyện cổ tích về làng quê Bắc bộ xưa đã đi vào trí nhớ đơn sơ bé bỏng... và theo tôi trên suốt những nẻo đường đời, đến nay tôi vẫn còn nhớ như in...

"Ca dao là Dân ca" như cố nhạc sỹ Phạm Duy đã nhận định trong tác phẩm của ông.
 

Tôi chỉ muốn mượn những nốt nhạc ngũ âm để hy vọng khơi ra những âm điệu, tiết tấu vốn sẵn tiềm ẩn trong những ngôn từ của Ca dao và xem đây như những kỷ niệm mãi không phai mờ về quãng đời thơ ấu bên ông bà, cha mẹ và những hoài niệm về quê cha đất tổ ngàn năm...